Kragujevački drum

ISTORIJA MLADENOVAČKOG KRAJA (13)
Ko je sve Kosmajem hodio i s kosmajskog izvora vodu pio

Kragujevački drum

Put iz Beograda za Kragujevac (i Rudnik) koji je prolazio kroz mladenovački kraj, bio je prvo nasut šljunkom pre nego što je dobio kaldrmu. Taj put je ranije išao preko Sopota i Kosmaja (Kastaljanski drum od Ropočeva do Koraćice) i izlazio na Međulužje, i tako zaobilazio selo Mladenovac.

Od Beograda do Kragujevca putovalo se u vreme Prvog ustanka i po osam dana, a preko noći noćevalo se u usputnim hanovima, a sve do 1846. po drumovima su išle i kamile. U tim vremenima ovaj put je bio samo karavanska staza kojom su kiridžije u grupama vodile natovarene žilave brdske konjiće, da bi se kasnije teškim kulukom, raskrčivanjem konjskih staza, put pretvarao u tzv. krčanike, kako bi rabadžije mogle da prođu volovskim kolima. Bolesnici su prenošeni na platnu pričvršćenom između dva konja. Na osamarenim konjima moglo se nositi žito, brašno, so, rakija i vino u mešinama. Konji su tada imali veliku vrednost i bili predmet trgovine.

Kragujevački put je zaobilazio selo Mladenovac sve do 1853. kada je knez Aleksandar Karađorđević „reglirao“ novu prirodniju trasu koja je prošla današnjim pravcem od Ralje na Vlašku, Mladenovac i Međulužje. Godine 1863. ova trasa je dovršena i od tada se ovim putem odvijao saobraćaj od Beograda do Kragujevca. Kroz selo Mladenovac su putovali poslanici i ministri pa i sam kralj Milan Obrenović (1868-1888), kada su skupštinska zasedanja držana u Kragujevcu. Ovim putem je Knez Mihajlo putovao u Aranđelovac gde je najradije provodio osmor i gde je napravio „Zdanje“ kao glavnu bolnicu u slučaju rata.

U selu Mladenovcu, po popisu knjaza Mihaila Obrenovića iz 1863, živelo je 649 stanovnika u 84 kuće, od toga 27 kuća predaka solunca Petronija Markovića. I Topola je tada imala samo 80 domaćinstava, Međulužje je imalo 68 kuća, Granice 43 kuće a Rajkovac 38 kuća. Godine 1866. vršeno je spremanje berberskih majstora za lekarske pomoćnike a iste godine čuvena trgovkinja Kata Simić otvorila je dućan u Rogači u kome su kasnije učuli zanat prvi mladenovački trgovci. Godine 1867. izvršena je od strane Turaka predaja utvrđenih gradova i Turska je povukla svoje poslednje garnizone iz Srbije, Turci su predali Knezu Mihajlu ključeve Beograda – i zauvek otišli u istoriju. Narodni poslanik sreza Kosmajskog 1870. bio je Jovan Tošaković, marveni trgovac iz Velike Ivanče, a 1874-77. Živojin Pašić, sveštenik iz Koraćice.

Godine 1873. počelo je trasiranje prve žel. pruge kroz Srbiju, gvozdenog puta do Aleksinca (Jankove klisure), dolinom topčiderske reke, preko raljske, pa dalje ropočevskom, dolinom Jasenice i Morave.
Godine 1876. na proklamaciju knjaza Milana Obrenovića otpočeli su srpsko-turski ratovi koji su trajali do iduće 1877. godine, a te godine je bila i Topolska buna protiv Obrenovića u korist princa Petra. Berlinskim kongresom 1878. Srbija je dobila Niš, Leskovac, Vranje i Toplicu i status međunarodno priznate nezavisne države.

Drum Beograd-Kragujevac je mnogo doprineo razvoju trgovine u Kosmajskom kraju. Pre nastanka mladenovačke varoši godine 1883. u vreme kralja Milana postojali su u srezu Kosmajskom sledeći seoski dućani:

Mladenovac: Andrija Mijatović (1874-1880);
Velika Ivanča: Nikola Đ. Krakt (1876) i Toša Tošaković (1871);
Koraćica: Mijailo Živojinović (1840), Petar i Nikola Milojkić (1871), Milovan S. Radojković (1882), Sava Živojinović (1882);
Međulužje: Cvetko Đorđević (1880);
Pružatovac: Milovan Stevanović (1840), nasledio od oca, i Jovan Radoičić (1870);
Vlaška: Lazar Milisavljević (1840), nasledio od oca, Cvetko Stanojević (1880), Serafim Veljković (1882), Nestor Živanović (1880) i
Rajkovac: Milovan Jovančević (1882).