Miloš Vasić
ĐENERAL
Na fotografiji ispod su britanski vojnici, oduševljeni, jer pred njih, na Solunskom frontu, izlazi čuveni Srbin, za koga mnogi današnji Kosmajci nisu ni čuli. Ko je taj junak Velikog rata, Miloš Vasić, kome Britanci tako kliču. Fotografija je nastala 25. decembra 1916. godine po starom kalendaru. Na pravoslavni Božić kada je pred trupe britanske imperije na Solunskom frontu izašao Miloš Vasić. Ne računajući srpski, govorio je tečno sedam jezika. Ali, nisu oni njemu klicali jer je bio vatreni govornik koji je znao savršeno i engleski, i nemački, i ruski, i italijanski, i francuski, i grčki, i bugarski. Niti zato što je dobio 15 srpskih odlikovanja, a ni što ga je odlikovalo deset stranih država. Ni što je bio u Drugom pešadijskom puku „Knjaz Mihailo“ u srpsko-bugarskom ratu 1885. (nazvan kasnije Gvozdeni puk), ni što je bio ministar vojni početkom 20. veka u tri Vlade. Ni što je bio profesor Vojne akademije, ni što je bio komandant divizije u Kolubarskoj bici, ni što je među njegovim izumima i prva srpska ručna bomba sa udarnim upaljačem, čuvena „Vasićka“, koja je po svom četvrtastom obliku podsećala na bočicu parfema a bila omiljena kod naših vojnika. Ne, klicali su mu jer je bio – čovek nestvarno posvećen rodu svom. Na čelu 3. armije vojske Kraljevine Srbije bio je te 1916, pre pomenutog Božića, „Pobednik kod Ostrova i Gorničeva, osvojilac Kajmakčalana i Bitolja“, komandant kod najvećih srpskih trijumfa na Solunskom frontu.
Poznati Kosmajac đeneral Miloš Vasić, rođen je u Nemenikuću 1859. godine. Otac Miloje bio je pisar sreza kosmajskog (povremeno obavljao i poslove sreskog načelnika), a majka Milica iz poznate porodice Žujovića, koja je bila rod vojvode Janka Katića. Po pričanju Miloša Lj. Vasića budući đeneral rođen je pod jednom lipom u dvorištu stare kuće Žujovića. Rastao je sa starijim bratom Ljubomirom, mlađim Mihajlom i Milanom (+1906) i sestrama Katarinom, Jelisavetom i Leposavom. Osnovnu školu Miloš je učio u Nemenikuću. Kada je Miloš završio osnovnu školu otac mu je umro i Miloš je došao kod strica Pavla u Ropočevo. Pavle Vasić, sopotski mehandžija, bio je najimućniji čovek u selu i deputat u Srpskoj skupštini u Kragujevcu. Stric je ocenio da je Miloš izuzetne bistrine pa ga je upisao u gimnaziju u Beogradu. Iz školske klupe, kao đak dobrovoljac, Miloš je učestvovao u srpsko turskim ratovima (1876-1878). Otac mu je omogućio da upiše studije filozofije no mogao je studirati samo godinu dana, jer zbog iznenadne smrti strica našao se u finansijskim problemima. Stoga je upisao Vojnu akademiju kao pitomac 13. klase, septembra 1880. godine. Školovanje je završio avgusta 1883. sa odličnim ocenama, kao treći u rangu. Oktobra 1884. bio je primljen za slušaoca Višeg kursa Vojne akademije. Zbog ratnih okolnosti 1885. ovaj kurs je prekinut, pa nastavljen oktobra 1886, i završen oktobra 1887. godine.
U srpsko bugarskom ratu 1885. bio je komandir čete. Bio je i komandir čete u trupi i čete pitomaca Vojne akademije 1886. i 1887; a od okt. 1887. nalazi se u Opštevojnom odseku Ministarstva vojske. Od jan. 1889. komandir je čete u 4. gardijskom bataljonu, a od 1. nov. 1889. nastavnik je u Pešadijskoj podoficirkoj školi.
Bio je na stažu u štabu 3. pešadijske divizije u Lincu (1887-1889) s kojom učestvuje na velikim carskim manevrima. Preveden je u generaštabnu struku 1888. godine.
Od 1891. do 1899. bio je PROFESOR Vojne akademije u Beogradu. Od maja 1891. nalazi se u Glavnom generalštabu i Pešadijskoj podoficirskoj školi, i komandir je pitomaca treće godine Vojne akademije, pored redovne dužnosti. Od okt. 1891. nalazi se u štabu Dunavske divizijske oblasti; od 1. jula. 1892. bio je u štabu Timočke divizijske oblasti, a od 9. apr. 1893. je NAĆELNIK ŠTABA iste divizije.
Od avgusta 1893. nalazi se u Đeneralštabnom odseku Opštevojnog odseka Ministarstva vojske i služi kao ORDONANS KRALJA. U periodu septembar – decembar 1893. ima položaj v.d. načelnika štaba Dunavske divizijske oblasti, pored redovne dužnosti;
Od okt. 1895. ima službu pri poslanstvu u Beču kao ekspert oko Drinskog pitanja; Od marta 1896. šef je Unutrašnjeg odseka u Glavnom generalštabu, i profesor Vojne akademije;
Od feb. 1897. do okt. 1898. je VOJNI IZASLANIK u Bugarskoj, a od okt. 1898. je KOMANDANT 7. pešadijskog puka i profesor Taktike na Višoj školi Vojne akademije.
Od marta 1900. zauzima položaj v.d. referenta pešadije Komande aktivne vojske,
A u periodu od 12. jula. 1900. do 27. apr. 1901. bio je MINISTAR VOJNI u tri vlade (i Tvorac Zakona o ustrojstvu vojske 1901. koji se manjim izmenama 1904. bio osnova na kojima se Srbija spremila za ratove). Dao je ostavku na dužnost 27. apr. 1901. godine.
Za vreme zavere i ubistva kralja Aleksandra Obrenovića u maju 1903. Miloš Vasić se sklonio u Crnu Goru jer je bio pristalica dinastije Obrenovića. Od feb. 1902. do juna 1903. diplomatski je predstavnik u Crnoj gori. Penzionisan je 16. jula 1903. godine.
Kada je 1906. generalu Mlošu Vasiću umro mlađi brat MIlan od infarkta, po činu major, njegovoj udovici s petoro dece kupio je kuću na Vračaru i iškolovao je svu decu. Čak je i najstarijeg sinovca, (koji je po njemu dobio ime), poslao kao desetogodisnjaka u Rusiju, gde je bio kadet Vojne akademije cara Nikolaja Romanovica do revolucije.
Uporedo sa ostalim dužnostima, Vasić je bio i izumitelj. Konstruisao je prvu srpsku ručnu bombu sa udarnim upaljačem 1904. godine. Bomba je po svom obliku podsećala na bočicu parfema. Zvali su je „vasićka“ ili „kragujevka“. Prilikom pokušaja atentata na Franca Ferdinanda, ovu bombu bacio je Nedeljko Čabrinović ispod vozila u pratnji i ranila dvadeset osoba. U Srpskoj vojsci bila je omiljena i zbog četvrtastog oblika.
Za vreme balkanskih ratova 1912. i 1913. kao pukovnik u penziji delegat je srpske vojske kod Jelinske (grčke) vojne komande.
Reaktiviran je 12. jula 1914. i postavljen za KOMANDANTA Dunavske divizije drugog poziva koja se istakla na Mačkovom kamenu u Kolubarskoj bici.
Prema kazivanju učesnika Kolubarske bitke istakao se u komandovanju ličnim primerom hrabrosti i vatrenim govorima koji su podizali moral vojske. Pod njegovom komandom Dunavska divizija drugog poziva doprinela je slavnoj pobedi na Suvoboru 5. dec. 1914. i gonjenju austro-ugarske vojske dva dana kasnije kada je zauzet Maljen. U povlačenju vojske 1915. zastupa komandanta 1. armije.
Na solunskom frontu Miloš Vasić je komandovao Prvom (1916/17) a kasnije Trećom srpskom armijom (zastupa komandanta). Godine 1916. unapređen je u čin GENERALA.
Od apr. 1917. delegat je na italijanskom dvoru i pri italijanskoj vladi.
Posle Prvog sv. rata od 1918. delegat je kraljevske vlade u Splitu; zatim od apr. 1919. KOMANDANT 3. armijske oblasti, a od 5. apr. 1920. komandant 4. armijske oblasti. Od 10. marta 1921. do 1922. komandant je 1. armijske oblasti.
Odlikovan je ordenom Karađorđeve zvezde oficirskog reda.
I posle rata, general Vasić bio je izvesno vreme (5. jan – 4. sep. 1922) na položaju MINISTRA vojske i mornarice u vladi Nikole Pašića.
Stavljen je ponovo u penziju 13. nov. 1923. godine. Kao jedan od najobrazovanijih srpskih generala bio je stalni član ekspertskih grupa za razgraničenje sa susedima.
Miloš je od 1887. bio oženjen gospođicom Milicom, kćerkom Vladimira Jakšića, načelnika Ministarstva finansija iz Beograda. U drugom braku bio je s gospođom Zorkom kćerkom Živka Karabiberovića, predsednika Narodne skupštine. Nije imao dece. Do smrti stanovao je u Alekse Nenadovića br. 34. Milošev sinovac Miloje Vasić, od brata Mihajla, bio je univerzitetski profesor u Parizu.
Kao general u penziji Miloš je često dolazio u rodni kraj. Kandidovao se za narodnog poslanika 1935. godine na listi Bogoljuba Jevtića, ali na izborima nije uspeo. Umro je 21. oktobra 1935. godine u Beogradu. Sahranjen na Novom groblju, na parceli 1-A u aleji velikana.
Vojnoj Akademiji i Vojnom muzeju zaveštao je izuzetno bogatu biblioteku vojnih i drugih knjiga. Bio je jedan od oficira sa najdužim vojnim stažom. Oktobra 2017. godine na Novom groblju u Beogradu je obeležena godišnjica smrti generala Miloša Vasića, ministra vojske i mornarice, vojnog pedagoga, stratega i autora titule „Vojvoda“. Vence na poslednje počivalište generala Vasića su položili predstavnici udruženja za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije 1912-1920, porodica i poštovaoci.
Kretanje u službi: pešadijski potporučnik 1883; kapetan 1. klase 1891; major 1896; pukovnik 1901; general 29. juna 1916; preveden u čin divizijskog generala u rezervi po zakonu iz 1923. Odlikovan ordenom Karađorđeve zvezde 4. stepena
Vasić je bio izuzetno obrazovan oficir. Govorio savršeno francuski, ruski, nemački, engleski, italijanski, grčki i bugarski. Uz profesuru, bavio se i pisanjem, prvenstveno dela sa vojnom tematikom. Njegovom zaslugom donet je zakon o obaveznoj vežbi rezervnih snaga i skraćen je vojni rok. Zakon o organizaciji vojske bio je Vasićevo životno delo i prema njemu se rukovodila srpska vojska ratnih godina (1912-1918). Ovim zakonom prvi put u srpskoj istoriji uveden je najviši vojni čin vojvode koji se dodeljivao za najviše ratne zasluge.
U vremenu od 1920. do 1935. Miloš Vasić je napisao više dela iz oblasti vojne strategije i veštine ratovanja. Isto tako napisao je veći broj članaka iz istorije i organizacije vojske.
Bibliografija: Vojnički podsetnik; Osnova strategije (Beograd 1894); Visoka vojnička disciplina (Beograd, 1909); Vojnička čitanka (Beograd, 1898); Vojska i politika (Beograd, 1910); Iz oblasti veštine ratovanja (1920-1935); Iz oblasti organizacije vojske (1920-1935)
(Pečat, U.M. iz knjiga Mila Bjelajca, Miloja Radojevića, Svete Bogosavljevića i Darka Nikolića)
